Nieuws volgen of nieuws mijden?

Moet ik het wereldleed dragen of lekker in m'n bubbel blijven?

Linda en Jessica, van Linda Roos & Jessica, gaan weer optreden met het Ademnood Discobal. Ik hoorde Katja Schuurman in een talkshow zeggen: “Er is zoveel ellende in de wereld. We kunnen wel wat vrolijkheid gebruiken.” Maar als we ergens geen tekort aan hebben dan is het wel aan afleiding.

Moeten we het nieuws volgen of het nieuws mijden? vroeg ik laatst hier op Substack. Het is nogal in zwang om trots te verkondigen dat je het nieuws niet meer leest in het kader van ‘selfcare.’

En dat begrijp ik wel. Sinds ik een zoon heb komt het nieuws extra hard binnen. Kindjes die verhongeren in Gaza. Alarmistische klimaatrapporten die zich opstapelen. Ik krijg de neiging om gelijk weg te zappen of klikken. Vaak doe ik dat ook. Maar soms dwing ik mezelf om wél te kijken en luisteren. Wat vind ik hiervan? Wat betekent dit eigenlijk? Wat kan ik hiermee?

De aandacht verloren

Laten we eerlijk zijn: jezelf laten afleiden is heerlijk. En dat doen we dan ook volop. Heel de dag domme filmpjes kijken op social media. 's Avonds aan het infuus van de streamingsdiensten. In het weekend lekker aan de MDMA op een festival.

(Ja oké ik niet. Ik lig op de bank uit te puffen van another day in dreumes paradise. Maar als ik die niet had hing ik ook wel de beest uit, heus.)

In het boek 'De Aandacht Verloren' zegt Jonathan Hari dat we het vermogen om ons te concentreren zijn kwijtgeraakt. En niet alleen als individu, afgeleid door onze telefoon, maar ook als collectief. We worden systematisch afgeleid door constante informatiestromen, prestatiedruk, koopverleidingen, ongezond voedsel, slaaptekort.

Hari beschrijft niet alleen hoe het komt dat we onze focus verliezen, maar ook wat dat betekent: zonder concentratie geen reflectie, geen actie, geen verandering. Want als we ons niet kunnen concentreren wordt het lastig om problemen te doorgronden of betekenisvolle samenwerkingen aan te gaan.

Dan kom je in een negatieve spiraal: de grote problemen worden niet opgelost. Dat maakt moedeloos, lethargisch, hopeloos → dus grijp je maar weer naar de afleiding. En dat zien we voor onze ogen gebeuren. Zelfs jongeren maken zich steeds minder zorgen om het klimaat, vertelt NOS:

"Ze zien best dat het probleem bestaat, maar ze voelen zich op allerlei manieren tegengehouden om er iets aan te doen", vertelt onderzoeker Maartje van Will. "Ze beschrijven dat ze vastzitten in een systeem en dat ze daar geen oplossing voor zien. En ze zeggen ook: als bedrijven en landen geen maatregelen treffen, is mijn eigen inzet ook zinloos."

Die neiging om het er maar bij te laten zitten, zie ik steeds meer om me heen.

Ik heb een vriendin die deelt op Instagram alleen maar foute woordgrappen. “Er is zoveel ellende in de wereld. Ik wil gewoon wat positiefs de wereld in slingeren,” vertelde ze me.

Prima natuurlijk, ik moet er zelf ook om lachen. Maar deze struisvogelpolitiek creëert wel een leger slappe zombies.

We hebben woede, verbolgenheid en bezorgdheid nodig. Want hoewel alle ellende in de wereld nogal van elkaar lijkt te verschillen (klimaatverandering, Gaza, Iran. Racisme. Onderdrukking) geloof ik dat ze allemaal ten grondslag liggen aan hetzelfde systeem waarin winst, macht en uitbuiting belangrijker zijn dan mensenrechten, duurzaamheid en gelijkwaardigheid.

Geld en macht zitten geconcentreerd bij een kleine groep. En die lopen de boel behoorlijk te vernaggelen. En die vinden het prima als wij liever met Wesley Sneijders nieuwe vriendin bezig zijn dan dat we rode lijnen trekken en systeemverandering eisen.

Na mij de zondvloed

Als we het hebben over nieuwsconsumptie zeg ik niet dat je heel de dag alle nieuwsapps moet volgen. Te veel nieuws kan ook lethargisch maken. Ons brein is niet ingericht op zoveel brokjes informatie over grote wereldproblemen waar jij als individu, in her hier en nu weinig mee kunt.

Maar we zijn wél onderdeel van de wereld. Wie zich er volledig aan onttrekt zegt ook: ik heb er niks mee te maken, laat maar waaien, na mij de zondvloed. Maar die zondvloed treft iedereen, uiteindelijk.

Maar we zijn wél onderdeel van de wereld. Wie zich daar volledig aan onttrekt zegt ook: ik heb er niks mee te maken, laat maar waaien, na mij de zondvloed. Maar die zondvloed treft iedereen, uiteindelijk.

Afleiden of voeden

Heel de dag belangrijk nieuws tot je nemen en daar heel gewichtig over doen is natuurlijk voor niemand leuk. Maar zit verschil tussen jezelf laten afleiden of jezelf voeden:

Dom scrollen of een mooie film kijken. Keihard aan de keta of naar een gezellige buurtborrel in de straat. Een realityserie over Yolanthe kijken of eindelijk dat mooie boek lezen. Nieuwsapps verversen of in het weekend rustig de krant lezen.

Humor is natuurlijk ook een soort afleiding, maar tegelijkertijd een onmisbaar onderdeel van onze democratie. Het kan relativeren maar ook juist de zittende macht uitdagen. Satire is dé manier om lucht te scheppen in grote, maatschappelijke problemen. En tegelijkertijd de macht de bevragen. En je kunt een film kijken om je hersenen uit te zetten, of om mooie verhalen tot je te nemen (bijvoorbeeld via Cinetree)

Ik ben geen snob en ik zet niet het ene entertainment boven het andere. Ik zeg niet dat je niet lekker mag hossen bij Linda & Jessica. Of je niet mag verkneukelen bij roddels over Harry & Meghan. Ik heb ook niet de illusie dat ik, door in m’n eentje vegetarisch te eten en keurig de krant te lezen de wereld red.

Maar allejezus mensen, een béétje betrokkenheid is nu wel wat de wereld nodig heeft.